Năm 1890, hộp số sàn bắt đầu được sử dụng trên ô tô. Cho đến nay, với ưu điểm kiểm soát tốc độ, tiết kiệm nhiên liệu,… loại hộp số này vẫn được sử dụng phổ biến trên nhiều mẫu xe, đặc biệt là xe dịch vụ.
Hộp số sàn là gì?
Hộp Số sàn hay viết tắt là MT hay còn gọi là hộp số sàn, hộp số tiêu chuẩn. Đây là hệ thống truyền động của xe cơ giới trong đó người lái thay đổi tỷ số truyền bằng sàn thông qua cần số.
Hộp số sàn có lịch sử ra đời và phát triển lâu nhất so với các loại hộp số khác. Từ năm 1890, hộp số sàn nguyên thủy đã được sử dụng trên một số mẫu ô tô. Năm 1891 được coi là một bước tiến đáng kể khi hộp số sàn ba cấp được trang bị và sử dụng trên ô tô. Kể từ đó, loại hộp số này được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp ô tô nhờ nhiều tính năng ưu việt, tiết kiệm chi phí sản xuất và tiết kiệm nhiên liệu cho động cơ xe.
Nhiều tài xế ưa chuộng và lựa chọn hộp số sàn, bởi hộp số sàn giúp người lái chủ động kiểm soát việc chuyển số, từ đó mang lại trải nghiệm lái xe thực tế hơn.
Cấu tạo hộp số sàn ô tô
Hộp số sàn trên ô tô bao gồm các bộ phận chính sau:
– Vỏ và ốp hộp số: Bộ phận này có nhiệm vụ che chắn, bảo vệ các chi tiết bên trong hộp số. Ngoài ra, housing còn là nơi lắp vòng bi đỡ trục hộp số, treo hộp số lên khung hộp số và chứa dầu bôi trơn. Trên hộp thường có nút xả để kiểm tra mức dầu. Nắp hộp số còn chứa cơ cấu chuyển số.
– Vòng bi: Đây là bộ phận giúp hạn chế tiếng ồn tạo ra trong quá trình xe vận hành. Ngoài ra, bộ phận này còn có tác dụng chuyển ma sát trượt thành ma sát lăn, giúp hộp số hoạt động bền bỉ hơn.
– Các bánh răng trong hộp số sàn có nhiệm vụ thay đổi tỷ số truyền. Thông qua nhu cầu và mong muốn của người lái, các bánh răng sẽ ăn khớp với nhau và truyền lực với tỷ số phù hợp.
– Trục hộp số gồm có hai bộ phận: hộp số ngang và hộp số đứng. Trong đó, hộp số ngang 2 trục gồm trục sơ cấp và trục thứ cấp. Hộp số đứng 3 trục gồm có trục sơ cấp, trục trung gian và trục thứ cấp.
– Bộ đồng tốc đảm bảo tốc độ các bánh răng bằng nhau khi xe vào số, từ đó hạn chế va chạm giữa các bánh răng. Nhờ đó mà quá trình sang số sẽ trở nên mượt mà, ổn định hơn và ít ồn hơn.
Nguyên lý hoạt động của hộp số sàn
Khi sử dụng xe số sàn, người dùng cần hiểu rõ nguyên lý hoạt động của loại hộp số này. Dưới đây là sơ đồ nguyên lý làm việc của hộp số sàn.
Theo hình ảnh trên người dùng sẽ thấy:
– Trục có bánh răng dẫn động (màu xanh) là trục sơ cấp. Trục này sẽ nhận mô men truyền từ động cơ qua bộ ly hợp và vào hộp số.
– Trục có bánh răng chủ động (màu đỏ) là trục trung gian. Có một bánh răng cưa dạng lưới với một bánh răng dẫn động trên trục sơ cấp. Khi trục sơ cấp quay, các bánh răng này cũng quay và kéo trục trung gian quay.
– Trục có bánh răng thụ động (màu xanh) là trục phụ. Tương tự như vậy, bánh răng màu đỏ sẽ ăn khớp với bánh răng màu xanh để tạo ra từng cặp bánh răng phù hợp. Khi trục thứ cấp quay, các cặp bánh xe quay sẽ kéo trục thứ cấp quay. Từ đó sẽ rút ra tỷ số truyền.
Tùy theo từng dòng xe và loại hộp số sàn sẽ có các cấp số tương ứng. Có nhiều cấp độ trang bị tương ứng với các cặp bánh răng màu đỏ và xanh lam phù hợp. Ngoài ra, nối với các cặp bánh răng đó là một cặp bánh răng số lùi (loại này sẽ có thêm một bánh răng màu tím hay còn gọi là bánh răng trung gian).
Nguyên lý hoạt động của bánh trước
Khi hộp số sàn ở chế độ tiến, thông qua sự ăn khớp của một trong các cặp bánh răng màu xanh và đỏ, đầu vào (trục sơ cấp màu xanh lá cây) sẽ dẫn động đầu ra (trục phụ màu vàng). Vì vậy, khi người lái chuyển số, cặp bánh răng xanh và đỏ tương ứng sẽ ăn khớp với nhau. Trong quá trình này, lực đẩy sẽ được truyền từ động cơ qua bộ ly hợp đến trục sơ cấp, trục trung gian, trục thứ cấp và kết thúc tại trục dẫn động. Nhờ đó mà xe di chuyển về phía trước.
Nguyên lý hoạt động của số lùi
Ở chế độ số lùi, ở cặp bánh răng đỏ và xanh sẽ có một bánh răng nhỏ màu tím (bánh răng trung gian). Khi xe vận hành theo cách này thì các cặp bánh răng trên sẽ ăn khớp với nhau. Thông qua bánh răng trung gian, hộp số sẽ chuyển từ bánh răng đỏ sang bánh răng xanh và làm cho bánh răng này quay theo chiều ngược lại. Hoạt động này làm cho trục thứ cấp di chuyển về phía sau và giúp xe di chuyển về phía sau.
Cách sử dụng xe số sàn
Để sử dụng hộp số sàn một cách dễ dàng và an toàn, người lái xe cần lưu ý những hướng dẫn sử dụng sau đây.
Đầu tiên người dùng đạp mạnh vào bàn đạp ly hợp của xe. Tiếp theo, vào số theo sơ đồ ký hiệu trên cần số rồi từ từ nhả côn đồng thời đạp nhẹ chân ga. Khi xe lăn bánh chậm, người lái nhả ly hợp hoàn toàn và dùng chân ga để điều khiển tốc độ của xe. Nếu muốn sang số, tài xế sẽ lặp lại các bước trên lại từ đầu.
So sánh hộp số sàn và hộp số tự động
Ngoài hộp số sàn, hộp số tự động cũng là sự lựa chọn của nhiều người mua xe hiện nay. Vậy sự khác biệt giữa hai loại hộp số này là gì? Dưới đây là bảng so sánh hai loại hộp số sàn và hộp số tự động.
| Hộp số sàn | Hộp số tự động | |
| Kết cấu | – Đơn giản hơn.
– Các bộ phận bao gồm: bánh răng, ổ trục, trục hộp số, bộ đồng tốc, vỏ và vỏ. |
– Phức tạp hơn.
– Các bộ phận bao gồm: bộ bánh răng hành tinh, bộ cách ly thủy lực, bộ biến mô thủy lực, bộ điều khiển điện tử. Mỗi phần sẽ có nhiều chi tiết nhỏ. |
| Nguyên lý hoạt động | Việc truyền động được thực hiện bằng cách quay các cặp bánh răng và trục. | Thay đổi tỷ số truyền bằng cách quay các bánh răng hành tinh. |
| Lợi thế | – Mang đến cho người dùng trải nghiệm lái xe thực tế.
– Giá xe số sàn thấp hơn giá xe số tự động. – Ít hư hỏng, ít tốn kém chi phí sửa chữa, bảo trì. |
– Điều khiển đơn giản, giảm mệt mỏi cho người lái khi điều khiển xe, đặc biệt khi di chuyển trong đô thị đông đúc.
– Giúp động cơ và hệ dẫn động không bị quá tải, giúp xe dễ dàng khởi động giữa dốc. Khi tăng tốc xe không bị giật, khi chuyển số xe không dừng lại. |
| Thiếu | – Các thao tác điều khiển phức tạp, người lái có thể cảm thấy căng thẳng khi phải thực hiện nhiều thao tác đồng thời phải quan sát đường đi, nhất là khi đường đông đúc.
– Thường xuyên sử dụng chân để vận hành côn có thể gây mỏi hoặc đau chân. |
– Tiêu hao nhiên liệu cao hơn xe số sàn.
– Chi phí sửa chữa và bảo trì cao hơn. – Đôi khi gây bất an nếu người lái xe mất tập trung. |
Với những người yêu thích tốc độ, cảm giác lái thực tế hay kinh doanh dịch vụ thì những chiếc xe số sàn luôn là sự lựa chọn ưu tiên. Vì vậy, luôn cần có những thông tin cụ thể về loại hộp số này, đảm bảo an toàn khi phương tiện di chuyển.
Ngoài ra, để hạn chế hư hỏng và giúp xe vận hành êm ái, người dùng nên chú ý bảo dưỡng, sửa chữa xe thường xuyên các vấn đề kịp thời càng sớm càng tốt.
